دیابت چیست؟
دیابت (به انگلیسی: Diabetes) یک بیماری مزمن است که در آن سطح قند خون (گلوکز) بدن بیش از حد طبیعی بالا می‌رود. این مشکل به دلیل اختلال در تولید یا عملکرد هورمون انسولین ایجاد می‌شود. انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده (پانکراس) ترشح می‌شود و وظیفه آن کمک به ورود قند از خون به سلول‌ها برای تولید انرژی است. وقتی انسولین کافی نباشد یا بدن به آن مقاوم شود، قند در خون انباشته شده و عوارض جدی ایجاد می‌کند.
انواع اصلی دیابت:
- دیابت نوع 1: معمولاً در کودکی یا نوجوانی شروع می‌شود. سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های تولیدکننده انسولین در لوزالمعده حمله می‌کند و آن‌ها را نابود می‌کند. بیمار نیاز به تزریق روزانه انسولین دارد. این نوع حدود 5-10٪ موارد دیابت را تشکیل می‌دهد و علت آن عمدتاً ژنتیکی و خودایمنی است.
- دیابت نوع 2: شایع‌ترین نوع (90-95٪ موارد). بدن انسولین تولید می‌کند اما سلول‌ها به آن پاسخ نمی‌دهند (مقاومت به انسولین). اغلب در بزرگسالی و به دلیل چاقی، کم‌تحرکی و رژیم غذایی نامناسب رخ می‌دهد. در مراحل اولیه با رژیم، ورزش و داروهای خوراکی کنترل می‌شود.
- دیابت بارداری: در برخی زنان باردار ایجاد می‌شود و معمولاً پس از زایمان برطرف می‌گردد، اما خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را در آینده افزایش می‌دهد.
علائم شایع دیابت:
- تشنگی زیاد و ادرار مکرر
- خستگی مداوم
- تاری دید
- کندی بهبود زخم‌ها
- کاهش وزن بی‌دلیل (بیشتر در نوع 1)
- عفونت‌های مکرر (مثل عفونت قارچی)
اگر درمان نشود، دیابت می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند بیماری‌های قلبی، سکته، نارسایی کلیه، نابینایی، قطع عضو و آسیب عصبی شود.
راههای پیشگیری از دیابت
دیابت نوع 1 قابل پیشگیری نیست (به دلیل عوامل ژنتیکی و خودایمنی)، اما دیابت نوع 2 و دیابت بارداری تا حد زیادی قابل پیشگیری هستند. راهکارهای اصلی عبارتند از:
1. حفظ وزن سالم
- چاقی (به‌ویژه چربی شکمی) خطر دیابت نوع 2 را چندین برابر افزایش می‌دهد.
- کاهش حتی 5-10٪ از وزن بدن در افراد چاق، خطر را به شدت کاهش می‌دهد.
2. رژیم غذایی متعادل
- مصرف غلات کامل (نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای)
- سبزیجات و میوه‌های تازه (حداقل 5 وعده در روز)
- پروتئین‌های کم‌چرب (ماهی، مرغ بدون پوست، حبوبات)
- کاهش مصرف:
- شکر و نوشابه‌های گازدار
- غذاهای سرخ‌شده و فست‌فود
- کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده (نان سفید، شیرینی)
3. ورزش منظم
- حداقل 150 دقیقه فعالیت هوازی متوسط در هفته (مثل پیاده‌روی تند، دوچرخه‌سواری، شنا)
- ورزش مقاومت به انسولین را کاهش داده و قند خون را کنترل می‌کند.
4. کنترل فشار خون و چربی خون
- فشار خون بالا و کلسترول بالا همراه دیابت خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهند.
- با رژیم کم‌نمک، ورزش و در صورت نیاز دارو کنترل شوند.
5. ترک سیگار و الکل
- سیگار مقاومت به انسولین را تشدید می‌کند.
- مصرف الکل باید محدود (حداکثر 1 واحد در روز برای زنان، 2 واحد برای مردان) باشد.
6. غربالگری منظم (به‌ویژه برای افراد در معرض خطر)
- افراد با سابقه خانوادگی دیابت، چاقی، فشار خون بالا یا زنان با سابقه دیابت بارداری باید سالانه قند خون ناشتا یا آزمایش HbA1c انجام دهند.
7. خواب کافی و مدیریت استرس
- کمبود خواب (کمتر از 6 ساعت) و استرس مزمن خطر دیابت را افزایش می‌دهد.
- خواب 7-8 ساعته و تکنیک‌های آرام‌سازی (مدیتیشن، یوگا) مفید است.
با رعایت این اصول، می‌توان خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را تا 58٪ کاهش داد (بر اساس مطالعات معتبر). پیشگیری همیشه آسان‌تر و ارزان‌تر از درمان است.
نظرتان را بنویسید
مطالب مرتبط
