علت سرگیجه هنگام بلند شدن: نگاهی به پزشکی و سلامت

سرگیجه هنگام بلند شدن، که در اصطلاح پزشکی به عنوان هیپوتانسیون ارتواستاتیک (افت فشار خون وضعیتی) شناخته می‌شود، حالتی است که فرد هنگام تغییر وضعیت ناگهانی از حالت نشسته یا درازکش به ایستاده، احساس سرگیجه، سبکی سر یا حتی تاری دید می‌کند. این پدیده معمولاً موقتی است، اما در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات سلامتی جدی‌تر باشد. در ادامه، علل، مکانیسم‌ها و راهکارهای مرتبط با این وضعیت را بررسی می‌کنیم.

مکانیسم فیزیولوژیک

هنگام بلند شدن، نیروی گرانش باعث می‌شود خون به سمت پایین بدن (به‌ویژه پاها) حرکت کند. در حالت طبیعی، سیستم عصبی خودکار و قلب به سرعت واکنش نشان می‌دهند:

• رگ‌های خونی تنگ می‌شوند تا جریان خون به مغز حفظ شود.

• قلب ضربان خود را افزایش می‌دهد تا فشار خون تنظیم شود.

اگر این مکانیسم‌ها به درستی عمل نکنند، فشار خون به‌طور موقت افت می‌کند و مغز به اندازه کافی اکسیژن و خون دریافت نمی‌کند، که منجر به سرگیجه می‌شود.

علل اصلی

1. کم‌آبی (دهیدراسیون): کاهش حجم مایعات بدن به دلیل مصرف ناکافی آب، تعریق زیاد، اسهال یا استفراغ می‌تواند فشار خون را کاهش دهد و باعث سرگیجه شود.

2. افت فشار خون ارتواستاتیک: شایع‌ترین علت، که در آن تنظیم فشار خون هنگام تغییر وضعیت به کندی انجام می‌شود. این حالت در افراد مسن، به دلیل کاهش انعطاف‌پذیری عروق یا ضعف سیستم عصبی خودکار، رایج‌تر است.

3. داروها: برخی داروها مانند داروهای فشار خون (دیورتیک‌ها، بتابلوکرها)، ضدافسردگی‌ها یا داروهای دیابت می‌توانند فشار خون را کاهش داده و سرگیجه ایجاد کنند.

4. بیماری‌های زمینه‌ای:

   • کم‌خونی: کاهش گلبول‌های قرمز خون، که اکسیژن‌رسانی به مغز را مختل می‌کند.

   • اختلالات قلبی: مانند آریتمی یا نارسایی قلبی، که پمپاژ خون را کاهش می‌دهد.

   • دیابت: آسیب به اعصاب (نوروپاتی) می‌تواند تنظیم فشار خون را مختل کند.

   • بیماری‌های عصبی: مانند پارکینسون یا آتروفی چندسیستمی.

5. افت قند خون: به‌ویژه در افراد دیابتی یا کسانی که مدت طولانی غذا نخورده‌اند.

6. عوامل موقتی: مانند خستگی، گرسنگی، گرمای بیش از حد یا ایستادن طولانی‌مدت.

علائم همراه

علاوه بر سرگیجه، ممکن است فرد موارد زیر را تجربه کند:

• تاری دید یا دیدن نقاط نورانی

• احساس ضعف یا غش

• حالت تهوع

• سردرد خفیف

در موارد شدید، فرد ممکن است بیهوش شود، که نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد.

گروه‌های در معرض خطر

• افراد مسن (به دلیل کاهش پاسخ‌های فیزیولوژیک)

• زنان باردار (به دلیل تغییرات حجم خون)

• افراد با بیماری‌های مزمن مانند دیابت یا فشار خون

• کسانی که داروهای خاص مصرف می‌کنند

پیشگیری و مدیریت

1. هیدراتاسیون: نوشیدن آب کافی (حداقل 8 لیوان در روز) برای حفظ حجم خون.

2. تغییر وضعیت تدریجی: به جای بلند شدن ناگهانی، ابتدا چند ثانیه بنشینید، سپس به‌آرامی بایستید.

3. رژیم غذایی متعادل: مصرف نمک کافی (در صورت عدم منع پزشکی) برای حفظ فشار خون و غذاهای غنی از آهن برای پیشگیری از کم‌خونی.

4. ورزش منظم: تمرینات تقویت‌کننده عضلات پا (مانند پیاده‌روی یا یوگا) برای بهبود گردش خون.

5. جوراب‌های فشاری: برای جلوگیری از تجمع خون در پاها.

6. اجتناب از محرک‌ها: مانند ایستادن طولانی‌مدت، محیط‌های گرم یا مصرف الکل.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر سرگیجه مکرر، شدید یا همراه با علائمی مانند تپش قلب، درد قفسه سینه، یا از دست دادن هوشیاری باشد، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید. آزمایش‌هایی مانند تست تیلت (Tilt Table Test)، نوار قلب (ECG) یا آزمایش خون ممکن است برای تشخیص علت زمینه‌ای تجویز شوند.

سرگیجه هنگام بلند شدن معمولاً بی‌خطر و قابل مدیریت است، اما توجه به سبک زندگی و علائم همراه می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کند. با رعایت نکات ساده مانند هیدراتاسیون و تغییر وضعیت تدریجی، می‌توان این مشکل را به حداقل رساند. اگر این حالت به‌طور مکرر رخ می‌دهد، مشورت با پزشک برای بررسی دقیق‌تر ضروری است تا از سلامت کلی بدن اطمینان حاصل شود.

برای مشاهده سایتها و فروشگاه های پزشکی روی این مطلب کلیک نمائید..

برای دیدن فیلم سرگیجه هنگام بلند شدن, روی این خط ضربه بزنید.