جستجوهای پرطرفدار

واحد پول جدید ایران: قران

واحد پول رسمی ایران، ریال، از سال 1311 خورشیدی به عنوان واحد اصلی پول ملی شناخته می‌شود. با این حال، به دلیل تورم مزمن و افزایش مداوم ارزش اسکناس‌ها، استفاده از اعداد بزرگ در معاملات روزمره به یک چالش تبدیل شده بود. برای حل این مسئله، طرحی برای اصلاح ساختار پولی کشور مطرح شد که هدف اصلی آن حذف چهار صفر اضافی از واحد ریال و معرفی واحدی خردتر به نام "قران" است. این طرح، که ریشه در لایحه‌های پیشنهادی دولت و مصوبات مجلس دارد، در مهرماه 1404 (اکتبر 2025) به تصویب نهایی رسید و اکنون در مرحله آماده‌سازی برای اجرا قرار دارد.

تاریخچه مختصر و زمینه طرح

ایده حذف صفرها از پول ملی ایران، از دهه‌های گذشته مطرح بوده است. در سال 1399، مجلس دهم لایحه‌ای را تصویب کرد که پیشنهاد می‌داد نام واحد پول از "ریال" به "تومان" تغییر کند و واحد خرد به "قران" تبدیل شود. با این حال، شورای نگهبان ایراداتی وارد کرد و طرح به تعویق افتاد. در نسخه نهایی مصوبه مهر 1404، نام ریال حفظ شد، اما ساختار آن دگرگون گردید. این تغییر، بر اساس ماده 58 قانون بانک مرکزی، با 144 رأی موافق نمایندگان مجلس تصویب شد و پنج تبصره اجرایی برای آن تعریف گردید. هدف اصلی، تسهیل محاسبات، افزایش کارایی اسکناس‌ها و سکه‌ها، و بازگشت به سیستم اعشاری کارآمدتر است.

ویژگی‌های واحد قران

قران، به عنوان واحد فرعی و خرد پول ملی، جایگزین "دینار" (واحد سنتی خرد ریال) می‌شود. بر اساس مصوبه:

• هر ریال جدید = 100 قران.
• هر ریال جدید = 10 هزار ریال قدیمی (به دلیل حذف چهار صفر).

به عبارت ساده‌تر، قران معادل یک صدم ریال است و برای معاملات کوچک و روزمره طراحی شده. برای مثال:

• 1 قران = 0.01 ریال جدید.
• 100 قران = 1 ریال جدید.
• اسکناس‌های قدیمی مانند 10 هزار ریال، پس از تبدیل، معادل 1 ریال جدید (یا 100 قران) خواهند بود.

این ساختار، سیستم پولی ایران را به یک سیستم اعشاری کامل (مانند 100 واحد خرد در هر واحد اصلی) نزدیک می‌کند و از الگوهای موفق کشورهای دیگر مانند ترکیه (که در سال 2005 شش صفر حذف کرد) الهام گرفته است. نام "قران" نیز ریشه تاریخی دارد؛ این واژه در دوران قاجار (از سال 1203 تا 1310) واحد پولی رایج بود و معادل هزار دینار یا یک‌دهم تومان ارزش داشت.

فرآیند اجرا و دوره گذار

بانک مرکزی موظف است ظرف دو سال از تصویب (تا مهر 1406)، ترتیبات اجرایی را فراهم کند. دوره گذار سه‌ساله پیش‌بینی شده که در آن:

• اسکناس‌ها و سکه‌های جدید و قدیمی همزمان در گردش خواهند بود.
• واحدهای پولی با ارزش پایین (مانند اسکناس‌های 1000 تا 50 هزار ریالی قدیمی) به تدریج از چرخه خارج می‌شوند.
• تعهدات مالی پیشین (مانند قراردادها و بدهی‌ها) با ریال جدید یا قران قابل ایفا خواهد بود، اما نرخ‌های ارزی بر اساس ذخایر ارزی و تعهدات بین‌المللی (از جمله به صندوق بین‌المللی پول) تنظیم می‌شود.

هیئت عالی بانک مرکزی بر کل فرآیند نظارت دارد و قرار است جزئیات فنی مانند طراحی اسکناس‌های جدید و آموزش عمومی را مدیریت کند.

مزایا و تأثیرات اقتصادی

این اصلاح پولی، بدون تغییر ارزش واقعی پول، صرفاً ساختار عددی آن را ساده می‌کند. مزایای اصلی عبارتند از:

• کاهش حجم معاملات: به جای گفتن "یک میلیون ریال"، می‌توان از "100 ریال جدید" استفاده کرد.
• افزایش کارایی: اسکناس‌های کوچک‌تر و سکه‌های قرانی، معاملات خرد را آسان‌تر می‌کنند و از خروج مسکوکات از گردش جلوگیری می‌شود.
• تأثیر روانی مثبت: حذف صفرها می‌تواند اعتماد عمومی به پول ملی را افزایش دهد و تورم را از نظر ظاهری کنترل‌شده‌تر نشان دهد.

با این حال، کارشناسان تأکید دارند که این تغییر به تنهایی تورم را کاهش نمی‌دهد و نیاز به سیاست‌های مکمل مانند کنترل نقدینگی و رشد اقتصادی دارد. در نهایت، قران نه تنها یک واحد خرد، بلکه نمادی از بازگشت به ریشه‌های تاریخی پول ایرانی است و می‌تواند گامی به سوی مدرن‌سازی سیستم مالی کشور باشد. اجرای موفق آن، وابسته به هماهنگی دقیق نهادها و اطلاع‌رسانی گسترده به عموم است.