مکانیسم ماشه شورای امنیت (Snapback Mechanism)
مکانیسم ماشه یا "اسنپ‌بک" یک اصطلاح کلیدی در روابط بین‌الملل و به‌خصوص در زمینه تحریم‌ها است که به سازوکاری اشاره دارد که به صورت خودکار تحریمهای بین‌المللی را بازمی‌گرداند. این سازوکار به طور ویژه در توافق هسته‌ای ایران با گروه 1+5 (برجام) مطرح شد.
مفهوم کلی
به زبان ساده، مکانیسم ماشه به این معنی است که اگر یک طرف توافق (در این مورد ایران) به تعهدات خود عمل نکند، هر یک از طرفین دیگر توافق (از جمله کشورهای 1+5) می‌تواند بدون نیاز به تصویب قطعنامه جدید یا رأی‌گیری در شورای امنیت سازمان ملل متحد، تحریمهای بین‌المللی لغو شده را مجدداً برقرار کند.
نحوه عملکرد در برجام
در برجام، مکانیسم ماشه به این صورت عمل می‌کرد:
1. نقض تعهدات: اگر یکی از طرفین توافق (ایران) از اجرای تعهدات هسته‌ای خود سر باز می‌زد، طرف مقابل می‌توانست با استناد به این سازوکار اقدام کند. 2. مراجعه به کمیسیون مشترک: ابتدا، موضوع به کمیسیون مشترک برجام ارجاع داده می‌شد تا اختلافات حل شود. اگر مشکل در این کمیسیون حل نمی‌شد، مسئله به وزیران خارجه طرفین ارجاع می‌شد. 3. ارجاع به شورای امنیت: اگر همچنان اختلافات پابرجا بود، هر یک از طرفین می‌توانست موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد. 4. بازگشت خودکار تحریم‌ها: در این مرحله، یک قطعنامه جدید با هدف ادامه لغو تحریم‌ها به شورای امنیت ارائه می‌شد. اما یک نکته بسیار مهم وجود داشت: هر یک از طرفین توافق (از جمله ایالات متحده که حق وتو دارد)، می‌توانستند با رأی خود، مانع از تصویب این قطعنامه شوند. به این ترتیب، لغو تحریم‌ها تمدید نمی‌شد و به صورت خودکار، تحریمهای قبلی شورای امنیت که پیش از برجام علیه ایران وضع شده بود، دوباره به جای خود بازمی‌گشت.
ویژگی‌های اصلی
-
عدم نیاز به وتو: بر خلاف سازوکارهای معمول در شورای امنیت که برای تصویب یک قطعنامه جدید نیاز به رأی مثبت 9 عضو و عدم وتوی اعضای دائم دارد، در مکانیسم ماشه، رأی منفی یک کشور هم برای بازگرداندن تحریم‌ها کافی بود. این امر به کشورهای 1+5 قدرتی بی‌سابقه در اعمال فشار بر ایران می‌داد.
-
بازگشت خودکار: تحریم‌ها به صورت خودکار و بدون نیاز به تصویب قطعنامه جدیدی که تحریم‌ها را بازگرداند، برقرار می‌شدند.
-
کارکرد در صورت نقض تعهد: این مکانیسم فقط در صورتی فعال می‌شد که مشخص می‌شد یک طرف (ایران) تعهداتش را نقض کرده است.
این سازوکار به عنوان یک ضمانت اجرایی قوی برای اطمینان از پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای‌اش در نظر گرفته شده بود و یکی از بحث‌برانگیزترین بخش‌های توافق هسته‌ای بود.
---------
بریتانیا، فرانسه و آلمان روز پنجشنبه ششم شهریور روندی 30 روزه را برای اعمال مجدد تحریمهای سازمان ملل علیه ایران موسوم به «سازوکار ماشه» یا «اسنپ‌بک» را به دلیل برنامه هسته‌ای تهران آغاز کردند.
خبرگزاری رویترز گزارش داد که سه کشور اروپایی عضو برجام نامه‌ای را در این زمینه به شورای امنیت سازمان ملل ارسال کرده‌اند.
تروئیکای اروپایی در بیانیه‌ای اعلام کردند که تصمیم گرفته‌اند پیش از آن‌که در اواسط اکتبر توانایی خود را برای بازگرداندن تحریمهای تهران که ذیل توافق هسته‌ای 2015 با قدرت‌های جهانی لغو شده بود، از دست بدهند، مکانیسم ماشه را فعال کنند.
با فعال شدن این سازوکار، دارایی‌های ایران در خارج از کشور دوباره مسدود خواهد شد، جمهوری اسلامی حق معاملات تسلیحاتی نخواهد داشت و هرگونه توسعه برنامه موشکی بالستیک با مجازات روبرو خواهد شد، که این اقدامات در کنار سایر تحریم‌ها، اقتصاد متزلزل ایران را بیش از پیش تحت فشار قرار می‌دهد.
سه کشور اروپایی از زمان حملهٔ اسرائیل و ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای ایران در اواسط ژوئن، چندین دور مذاکره با ایران برگزار کرده‌اند و هدف‌شان توافق برای به تعویق انداختن این مکانیسم بوده است، اما معتقدند که مذاکرات روز چهارم شهریور در ژنو تعهدات ملموس کافی از سوی ایران به همراه نداشته است.
یوهان وادفول، وزیر خارجه آلمان، روز پنجشنبه گفت که اعمال مجدد تحریمهای سازمان ملل علیه ایران می‌تواند آغاز مرحله جدیدی در مذاکرات دیپلماتیک باشد.
او خواستار همکاری کامل ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تعهد آشکار به مذاکرات مستقیم با ایالات متحده شد.
در همین حال، دیپلمات‌های غربی گفته‌اند که شورای امنیت سازمان ملل روز جمعه هفتم شهریور نشست خود برای بررسی این موضوع را برگزار خواهد کرد.
نظرتان را بنویسید
مطالب مرتبط
