سازمان همکاری شانگهای (Shanghai Cooperation Organization - SCO) یک سازمان بیندولتی اوراسیایی است که در سال 2001 توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان تأسیس شد. این سازمان از ترکیب جدید سازمان «شانگهای 5» که در سال 1996 برای غیرنظامی کردن مرزهای مشترک چین و شوروی سابق ایجاد شده بود، تشکیل شد.
اهداف اصلی SCO شامل همکاریهای چندجانبه در زمینههای امنیتی، اقتصادی و سیاسی است. ???? در حوزه امنیت، هدف اصلی مبارزه با تروریسم، افراطگرایی و جداییطلبی است. از نظر اقتصادی، تلاش برای تقویت همکاریهای تجاری و سرمایهگذاری، توسعه زیرساختها، و ایجاد کریدورهای حمل و نقل مشترک در دستور کار قرار دارد.
اعضای فعلی سازمان شانگهای شامل:
اعضای اصلی: چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، هند، پاکستان و ایران.
اعضای ناظر: افغانستان، بلاروس، و مغولستان.
شرکای گفتگو: جمهوری آذربایجان، ارمنستان، کامبوج، نپال، ترکیه، و سریلانکا.
ایران پس از سالها عضویت ناظر، در سال 2023 به عضویت کامل این سازمان درآمد.
در اجلاسهای اخیر سازمان همکاری شانگهای، تمرکز بر روی موضوعات کلیدی از جمله تقویت چندجانبهگرایی و مقابله با یکجانبهگرایی غرب بوده است. اعضای این سازمان در بیانیههای مشترک خود، بر اهمیت همکاریهای اقتصادی و امنیتی منطقهای تأکید دارند.
از مهمترین تحولات اخیر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
عضویت کامل ایران: یکی از بزرگترین رویدادها، عضویت دائم ایران در این سازمان در اجلاس سال 2023 بود. این اتفاق موقعیت ژئوپلیتیک ایران را در منطقه تقویت کرده و فرصتهای جدیدی را برای همکاریهای اقتصادی و امنیتی فراهم آورده است.
گسترش همکاریهای اقتصادی: اعضای SCO در حال بررسی راهکارهایی برای کاهش وابستگی به دلار و افزایش استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری خود هستند.
مبارزه با تروریسم و افراطگرایی: با توجه به تحولات منطقه، بهویژه در افغانستان، همکاریهای امنیتی و ضدتروریستی بین اعضا همچنان در اولویت قرار دارد.
افزایش نفوذ جهانی: سازمان همکاری شانگهای (Shanghai Cooperation Organization) به عنوان یک نهاد قدرتمند در حال تبدیل شدن به یکی از وزنههای اصلی در نظام بینالملل است. این سازمان به دنبال ایجاد نظم جهانی عادلانهتر و متوازنتر در برابر نفوذ قدرتهای غربی است.