جستجوهای پرطرفدار

خورشید و ماه، دو جرم آسمانی هستند که از زمان‌های دور توجه انسان را به خود جلب کرده‌اند. در نگاه ما از زمین، این دو جرم تقریباً به یک اندازه دیده می‌شوند و همین شباهت ظاهری، پدیده‌های جالب و شگفت‌انگیزی مثل ماه گرفتگی را به وجود می‌آورد.

ماه گرفتگی چیست؟

ماه گرفتگی یا خُسوف زمانی اتفاق می‌افتد (Lunar eclipse) که کره زمین، دقیقاً در مسیری بین خورشید و ماه قرار می‌گیرد. در این شرایط، سایه زمین روی ماه می‌افتد و از رسیدن نور خورشید به آن جلوگیری می‌کند. به همین دلیل، ماه در آسمان تاریک به نظر می‌رسد یا به رنگی متفاوت دیده می‌شود.

برای اینکه ماه گرفتگی رخ دهد، سه شرط باید برقرار باشد: 1. ماه باید به فاز بدر کامل (Full Moon) رسیده باشد. 2. ماه، زمین و خورشید باید تقریباً در یک خط مستقیم قرار بگیرند. 3. ماه باید در یکی از نقاط گره‌ای (نقاطی که مدار ماه و مدار زمین به دور خورشید یکدیگر را قطع می‌کنند) یا نزدیک به آن قرار داشته باشد.

انواع ماه گرفتگی

ماه گرفتگی به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود که بستگی به میزان قرار گرفتن ماه در سایه زمین دارد:

1. ماه گرفتگی کامل (Total Lunar Eclipse): این نوع زمانی رخ می‌دهد که کل قرص ماه وارد سایه اصلی و تاریک زمین (umbra) می‌شود. در این حالت، ماه به طور کامل تاریک نمی‌شود، بلکه به رنگ قرمز یا نارنجی تیره درمی‌آید. این پدیده به نام "ماه خونی" (Blood Moon) شناخته می‌شود. دلیل این رنگ، پراکندگی نور خورشید توسط جو زمین است؛ در این فرآیند، طول موج‌های آبی نور فیلتر شده و تنها نور قرمز از جو عبور می‌کند و به ماه می‌رسد.

2. ماه گرفتگی جزئی (Partial Lunar Eclipse): این نوع زمانی رخ می‌دهد که تنها بخشی از قرص ماه وارد سایه اصلی زمین (umbra) می‌شود. در این حالت، بخشی از ماه تاریک به نظر می‌رسد و یک لبه روشن روی ماه دیده می‌شود. این پدیده نسبت به ماه گرفتگی کامل رایج‌تر است.

3. ماه گرفتگی نیم‌سایه‌ای (Penumbral Lunar Eclipse): در این نوع، ماه فقط وارد نیم‌سایه زمین (penumbra) می‌شود. نیم‌سایه، قسمت بیرونی و کم‌نورتر سایه زمین است. این گرفتگی به سختی با چشم غیرمسلح قابل تشخیص است، چون فقط کمی از درخشندگی ماه کاسته می‌شود و ممکن است ماه کمی تیره‌تر به نظر برسد.

تفاوت ماه گرفتگی و خورشید گرفتگی

این دو پدیده اغلب با هم اشتباه گرفته می‌شوند، اما تفاوت‌های مهمی دارند:

• ماه گرفتگی: زمین بین خورشید و ماه قرار می‌گیرد.

• خورشید گرفتگی: ماه بین خورشید و زمین قرار می‌گیرد و سایه‌اش روی زمین می‌افتد.

همچنین، برای مشاهده ماه گرفتگی به ابزار خاصی نیاز نیست و می‌توان با خیال راحت و با چشم غیرمسلح آن را تماشا کرد. اما برای مشاهده خورشید گرفتگی، باید از فیلترها و عینک‌های مخصوص استفاده کرد تا از آسیب به چشم جلوگیری شود.

خرافات و باورها در مورد ماه گرفتگی

در گذشته، بسیاری از تمدن‌ها ماه گرفتگی را نشانه‌ای از خشم خدایان یا اتفاقات بد می‌دانستند. در برخی فرهنگ‌ها، این پدیده را به بلعیده شدن ماه توسط یک موجود افسانه‌ای نسبت می‌دادند و با ایجاد سر و صدا سعی می‌کردند ماه را نجات دهند. امروزه، با پیشرفت علم، می‌دانیم که ماه گرفتگی یک پدیده طبیعی و قابل پیش‌بینی است.

نکاتی برای مشاهده ماه گرفتگی

مشاهده ماه گرفتگی (Lunar eclipse) تجربه‌ای بسیار جذاب است. برخلاف خورشید گرفتگی، ماه گرفتگی به آرامی رخ می‌دهد و چند ساعت طول می‌کشد. برای مشاهده بهتر می‌توانید از یک دوربین دوچشمی یا تلسکوپ کوچک استفاده کنید تا جزئیات سطح ماه را ببینید